CADZAND - Is het een vliegtuigbom of gewoon een autoband? Duikers zoeken naar niet gesprongen explosieven in het Uitwateringskanaal en de Passageule vanaf Cadzand tot vlak bij Waterlandkerkje.
Net buiten Cadzand-Bad vaart een bootje door het Uitwateringskanaal. Het stopt bij een paal die hoog boven het water uitsteekt en even later laat een duiker zich in het koude water glijden. Hij verdwijnt onder de oppervlakte, op zoek naar een niet gesprongen explosief dat daar mogelijk ligt.
Schoonmaakbeurt over achttien kilometer
Waterschap Scheldestromen gaat het Uitwateringskanaal en de Passageule baggeren en de oever verstevigen. Die schoonmaakbeurt over een lengte van maar liefst achttien kilometer is nodig om de waterafvoer te verbeteren. Gebaggerd wordt er nu nog niet maar sinds half november zijn er voorbereidende werkzaamheden bezig. Die klinken spannend: onderzoek naar niet gesprongen explosieven.
In de Tweede Wereldoorlog is veel en heftig gevochten in West-Zeeuws-Vlaanderen, vertelt Luuk Frijters, projectleider bij het Waterschap Scheldestromen.
Er worden nog steeds regelmatig niet gesprongen explosieven gevonden tijdens nieuwbouwprojecten of in watergangen. "Het onderzoek naar explosieven is noodzakelijk om hier veilig te kunnen werken." Zo werd er bij baggerwerkzaamheden in de Stierskreek bij Aardenburg afgelopen voorjaar veel gevonden: "Daar was nog nooit eerder gebaggerd." Het Uitwateringskanaal is voor het laatst gebaggerd in de jaren zeventig. Er wordt iets dieper gebaggerd om de doorstroomcapaciteit te verhogen, waardoor er mogelijk explosieven naar boven kunnen komen. De regelgeving voor het zoeken naar niet gesprongen explosieven is nog niet zo oud, in de jaren zeventig werd er niet zo streng naar gekeken als nu, weet Sep van Sermondt, projectleider bij T&A Survey, een Amsterdams bedrijf dat gespecialiseerd is in bodemonderzoek.
Met een sensor over de bodem
De duikers gaan niet lukraak op zoek, er gaat heel veel voorbereiding aan vooraf, vertelt hij. T&A Survey begint met voorbereiden op afstand, met een historisch vooronderzoek dat ongeveer twee maanden duurt. "We doen literatuur- en archiefonderzoek en bekijken luchtfotos. Op basis daarvan zijn locaties verdacht of onverdacht." Vanwege de vele gevechten in West-Zeeuws-Vlaanderen krijgt het kanaal het predicaat verdacht. Er komt een vervolgonderzoek met een risicoanalyse: is er in het verleden al op die plek gegraven, wat voor werkzaamheden gaan er gebeuren en wat voor soort munitie kan er liggen?
Pas daarna gaat T&A Survey het veld in. Met een boot wordt er een detectieonderzoek gedaan, naar objecten waar metaal in zit. "Met sensoren, die zo dicht mogelijk over de bodem gaan. Alle data worden verzameld en geanalyseerd." Tot op een paar centimeter nauwkeurig wordt in kaart gebracht waar objecten liggen. Die worden gemarkeerd met een paal in het water, voor de duikers.
Rookgranaat en mortiergranaten
Het duikteam bestaat uit drie personen: een duiker, een ploegleider en een reserveduiker. "Ze gaan vijfendertig tot veertig objecten per dag langs." Ze hebben een detector bij zich en een camera op hun helm. Maar als het water niet helder is, zoeken ze op de tast. "Dat is niet gevaarlijk als je weet wat je doet." De duikers zijn gespecialiseerd in het zoeken naar explosieven. "Daar zijn er maar een handjevol van in Nederland."
Alle door hen gevonden objecten worden geregistreerd en uit het water gehaald. Daar zat al een 4,2 inch rookgranaat bij, restanten van mortiergranaten en een panzerfaust, een wapen om een tank uit te schakelen. Maar vaak worden er ook restanten van fietsen, vissersstoeltje of een autoband opgedoken. "Apparatuur maakt geen onderscheid tussen een stuk prikkeldraad of een explosief."
Deze week wordt het onderzoek afgerond en gevonden explosieven worden aan de Explosieven Opruimingsdienst van Defensie overgedragen. Het baggeren start in het voorjaar van 2021. Ook wordt de beplanting op de taluds van het kanaal gesnoeid, begin 2021. Het snoeien moet gebeuren omdat machines ruimte nodig hebben voor het verstevigen van de oever.
"Apparatuur maakt geen onderscheid tussen een stuk prikkeldraad of een explosief ."
Sep van Sermondt, Projectleider T&A Survey
