Specialisten in Bodemonderzoek
De gemeente staat bekend om de innovatiedrang onder tuinders. Zo staat het gebied vol met warmtekrachtinstallaties (WKK). De keuze voor WKK is hoofdzakelijk financieel gedreven, schetste Straver. "In 2008 lag de gasprijs op 35 cent per kuub. Daardoor loonde het voor tuinders haast niet meer om te telen." Toen kwam WKK als alternatief voor volledige fossiel stoken (WKK gebruikt ook gas) in kwam. "Iedereen wilde WKK." De golf was zo heftig, dat congestie optrad: er werd meer stroom gemaakt dan het stroomnet aankon. Toen de gasprijs in 2009 weer terugzakte, viel het animo voor WKK weer terug.
Bij het succesvol benutten van een aardwarmtebron zou een tuinder helemaal geen gaskosten meer hebben, ook niet voor de WKK. Dit beeld van volledige verlossing van fossiele energievoorziening en de prijsgrillen die daar bij kunnen horen spreekt aan, aldus Straver. Vorig jaar ontstond daarom wat hij noemt een heat rush. Een groot aantal opsporingsvergunningen werd aangevraagd, zodat de eerste stappen naar aardwarmteprojecten gezet zouden kunnen worden.
De gemeente Westland maakte zich niet bepaald populair toen het besloot om zelf een opsporingsvergunning aan te vragen voor het hele gebied. "Tuinders zeiden; jullie houden de ontwikkelingen op, waar bemoeien jullie je als gemeente mee?" Volgens Straver zette de gemeente toch door, omdat het een coördinerende rol wilde houden bij de ontwikkeling van eventuele aardwarmteprojecten. "Het is een groot potentieel en dat moet niet slechts door enkele tuinders worden benut, maar optimaal." Uiteindelijk heeft Westland besloten om de "gulden middenweg te bewandelen" door delen van de opsporingsvergunning in te trekken en zo ondernemende tuinders vrijbrief te geven om hun gang te gaan.
Er zijn enkele plannen in vergevorderd stadium, maar tot een (bijna-)boring is het nog niet gekomen. En wel in Bleiswijk en straks in de Koekoekspolder. Westland vroeg zich af; doen we wat fout? Daarop heeft het de eigen positie onder de loep genomen, aldus Straver. "Het ene uiterste is: we beginnen een eigen lokaal duurzaam energiebedrijf. Of we zeggen: nou, het is allemaal niks voor ons, laat het maar aan de markt." Het optuigen van een gemeentelijke onderneming die de zaken groot op poten zet, zou niet te betalen zijn, aldus Straver. "Ga uit van 30 putten en een investering van EUR 30 mln per doublet [een dubbel gat voor op- en terugpompen van water, red.]. Dan dit je op een totaalsom van EUR 900 mln. Dat kan Westland nooit betalen."
Maar niets doen is voor de gemeente ook geen optie en daarom wordt volgens Straver gekozen voor een faciliterende rol. "Een mooi voorbeeld is de komst van een nieuwe wijk van 1.200 woningen. Daar zit een bron onder krijtzanden van 6 MW. Een initiatief met meerdere tuinders werd opgezet, maar dat is niet gelukt. Nu zijn we met HVC in gesprek om te komen tot een vorm van ondersteuning en er alsnog een succes van te maken." Volgens Straver is het belangrijk om als gemeente zaken te regelen en partijen samen te brengen en te helpen bij haalbaarheidsonderzoeken.
"Tuinders zijn druk bezig om het hoofd boven water te houden. De recessie klinkt nog na." Straver: "Een tuinder moet geld verdienen en kan niet experimenteren." Een van de eerste vragen van tuinders die kijken naar geothermie is daarom ook steeds: "Wat gaat dat me kosten in aardgasequivalent?" Volgens Straver zou het heel interessant worden als aardwarmte omgerekend naar de kosten van gasstook voor 20 cent per kuub kan worden aangeboden. "Maar wie kan garanderen dat je 30 jaar lang tegen 20 cent kan afnemen?", stelde hij daartegenover. Een concurrerende prijs is één ding, langdurige zekerheid een ander.
Voorlopig is subsidie nodig om aardwarmteprojecten van de grond te krijgen. Minister Maxime Verhagen (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) bracht deze donderdag een 'actieplan warmte' naar buiten, waarin hij het belang van aardwarmte onderschrijft en steun toezegt. "We hebben als greenport een sterke lobby-positie bij de overheid", aldus Straver over de belangenvertegenwoordiging van de glastuinders. "We hebben beschikking over een deel van een pot van EUR 8 mln van EFRO en daar maken we dankbaar gebruik van: zoveel mogelijk."
De hoofdbron van dit artikel, die als spreker namens de gemeente Westland wordt geciteerd, heet Jeroen Straver. Om elke eventuele schijn van betrokkenheid te voorkomen; dit is geen familie van Energeia-redacteur Frank Straver.
Westland -2- Stroom uit aardwarmte: kan gas het schudden in een groene mix?
21 april 2011
AMSTERDAM (Energeia) - Naast publiek geld moet er volgens Straver ook worden gekeken naar private investeerders. Dat is niet altijd makkelijk. "Ik heb er eens een telefoontje aan gewaagd bij APG, de grootste pensioenbelegger. Die zei: kom maar terug als je EUR 50 mln eigen vermogen hebt." Daarom is het volgens Straver het best om met een "mandje" van tuinders te beginnen aan een geothermieproject. Dan is de zekerheid voor investeerders groter, al komt dan wel weer de vraag boven: wie draagt de risico's als één van de tuinders onverhoopt failliet gaat? Een gezamenlijk initiatief is wat financiële draagkracht dan misschien sterker, maar volgens de gemeente Westland wel lastiger in gang te zetten.
Heel wat onzekerheden, die vragen om heldere afstemming en afdekking, aldus Straver. Maar hij rekent erop dat de eerste boring nog dit jaar plaatsvindt in Westland. Om een zetje in de goede richting te geven heeft de gemeente EUR 1 mln ter beschikking gesteld voor het eerste project en Rabobank Westland deed diezelfde toezegging. "Waarom? Het is belangrijk dat het eerste schaap over de dam is, dan volgen er meer."
Door Flora Holland, een brancheclub van de tuinders, is volgens Straver ook gekeken naar de mogelijkheden om elektriciteit op te wekken uit aardwarmte. Straver sprak van theoretische kansen van 30 MW bij P90. P90 duidt op de kans dat een boring succesvol is, en bij P90 is die kans dus 90%. Ook P50 wordt veel als succesfactor gehanteerd. "Flora Holland heeft besloten om alleen te gaan voor directe warmtebenutting. Maar ik sluit niet uit dat stroomopwekking in andere projecten nog wel gaat komen, na wat ik van andere aanwezigen hoor."
Daarbij verwees Straver naar twee buitenlandse gasten op het congres, die vertelden over hun bevindingen bij proefprojecten rond het opwekken van elektriciteit uit aardwarmte, door middel van een warmtewisselaar. Hoofd van de afdeling Reservoir Technologies van het Geoforschungs Zentrum (GFZ) Ernst Huenges uit het Duitse Potsdam hield bijvoorbeeld een warm pleidooi voor de kansen van stroom uit bodemhitte. Bij diepe geothermie is het volgens hem een beloftevolle techniek. De eerste ervaringen bij de proefinstallatie Gross Schönebeck, waar tot 4,4 kilometer diepte wordt geboord, geven volgens hem goede hoop.
Vanuit een bron van 5 kilometer benut de 1,5 MW-installatie de warmte voor stroomopwekking. Veel produceert de installatie nog niet. De netto output ligt op 400 kW, aldus Schlagermann. Technische tegenvallers en inefficiënties zorgen er nog voor dat de maximale capaciteit niet wordt gehaald. Maar na wat bijstellen en betere onttrekking van de opgepompte warmte verwacht de ENBW-man dat de productie snel kan worden opgevoerd tot 800 kW.
Geothermie heeft het uiteindelijk in zich om baseload te gaan verzorgen, denkt Huenges. Aan aardgas wordt nu een spilfunctie toegekend in de duurzame energievoorziening die door veel overheden en bedrijven wordt nagejaagd. Windmolens draaien niet altijd en zonnepanelen zijn ook afhankelijk van hemelse instraling, dus een flexibele baseload als achtervang is nodig. Aardgas wordt aangemerkt als de schone brandstof in de fossiele hoek, maar wat als het straks de norm wordt dat alles 100% 'groen' is? "De beschikbaarheid van biomassa is te gelimiteerd", zei Huenges. Volgens hem heeft aardwarmte het in zich om uit te groeien tot het nieuwe aardgas.
Frank Straver
f.straver@energeia.nl
